Năm 2019, Hà Nội liên tiếp đối mặt với các sự cố môi trường, mức độ tác động tiêu cực đến chất lượng sống của người dân thủ đô lớn nhất từ trước đến nay. Đã đến lúc, các nhà lãnh đạo từ trung ương đến địa phương phải thật sự quyết liệt trong việc đưa ra và áp dụng các giải pháp để bảo vệ môi trường.
Theo các báo cáo tin cậy, Việt Nam hiện nay đứng trong nhóm 10 nước ô nhiễm không khí hàng đầu Châu Á. Đáng lưu ý là tổng lượng bụi ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đều liên tục tăng cao, khiến chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động.
Chỉ số AQI trung bình của Hà Nội đã lên tới 121 với nồng độ bụi PM2.5 gấp trên 2 lần tiêu chuẩn quốc gia (25 µg/m3) và 5 lần so với khuyến nghị từ WHO (10 µg/m3). Tương tự, AQI trung bình và nồng độ bụi PM2.5 ở thành phố Hồ Chí Minh (Tp.HCM) cũng cao hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc gia và gấp 3 lần khuyến nghị của tổ chức WHO. Chất lượng môi trường không khí ở Việt Nam có nhiều biến động theo xu hướng ngày một xấu đi.
Một trong các nguồn gây ô nhiễm không khí đáng kể là hoạt động sản xuất công nghiệp. Sản xuât công nghiệp có nồng độ chất độc hại cao thường tập trung trong một không gian nhỏ. Tùy thuộc vào quy trình công nghệ, quy mô sản xuất và nhiên liệu sử dụng, lượng và loại chất độc hại có sự khác biệt giữa các nhóm ngành nghề.Tại Việt Nam, những làng nghề truyền thống, nơi tạo việc làm và thu nhập cho hàng triệu người lao động đang lâm vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng. Phát triển làng nghề là một trong các nội dung phát triển kinh tế của chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới Việt Nam. Tuy nhiên, TheoHiệp hội làng nghề Việt Nam, 90 % số làng nghề đều có tình trạng ô nhiễm từ vừa đến nghiêm trọng.
Ô nhiễm không khí tại các làng nghề gồm:
- Ô nhiễm không khí từ bụi: tại các làng nghề gốm sứ, vật liệu xây dựng, khai thác đá, đồ gỗ mỹ nghệ và các làng nghề tái chế (đặc trưng nổi bật là phát sinh một lượng lớn bụi chứa kim loại nặng và bụi vật liệu độc hại).
- Ô nhiễm do mùi: tại các làng nghề chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi và giết mổ.
- Ô nhiễm do khí SO2: tại các làng nghề mây tre đan.
Khảo sát cho thấy thực trạng một số làng nghề ven ngoại thành Hà Nội có mức độ ô nhiễm rất cao.
Ví dụ 1: Ô nhiễm môi trường ở các làng nghề ven đôHà Nội
Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 305 làng nghề được công nhận theo tiêu chí. Điều đáng nói là hầu hết các làng nghề đều phát sinh nước thải, chất thải, tiếng ồn, khói bụi… tác động xấu đến môi trường như xã Tam Hiệp (huyện Phúc Thọ) phát sinh khoảng 4-5 tấn rác thải công nghiệp thông thường (chủ yếu là vải vụn). Xã Thanh Đa (huyện Phúc Thọ), một số xã có làng nghề sản xuất gỗ của huyện Thạch Thất, Đan Phượng phát sinh lượng lớn rác thải từ mùn cưa, bụi, sơn từ sản xuất đồ gỗ, cơ khí.
Ví dụ 2: Ô nhiễm môi trường tại các làng nghề nội đô Hà Nội
Tại nội đô Hà Nội có một số làng nghề như: làng nghề Triều Khúc, Tân Triều, Thanh Trì nổi tiếng với nghề thu gom phế thải, lông vũ, tái chế nhựa.Ô nhiễm chất vô cơ từ các làng nghề dệt nhuộm, thủ công mỹ nghệ và mây tre đan, tái chế giấy, nước thải có hàm lượng cặn lớn và chứa nhiều chất ô nhiễm như dung môi, dư lượng hóa chất trong quá trình nhuộm, đánh bóng. Kết quả đo đạc chất lượng không khí tại các làng nghề sơn mài cũng rất đáng lo ngại, hàm lượng phun sơn gấp 5 lần nồng độ tối đa cho phép… Toàn bộ nước thải của các cơ sở sản xuất trong làng đều được xả thẳng ra môi trường khiến hệ thống nước mặt xung quanh Triều Khúc bị ô nhiễm nặng. Hầu hết các ao hồ trong làng đều không thể nuôi được cá do tiếp nhận một lượng nước thải do sản xuất rất lớn.
Người dân Hà Nội – mặc dù đang sống ở thủ đô – trung tâm kinh tế – chính trị của cả nước, tuy vậy chất lượng sống lại thấp, lý do chủ yếu là vì ô nhiễm không khí quá trầm trọng, các bệnh viện luôn quá tải bệnh nhân, đặc biệt là các bệnh về hô hấp do không khí quá bụi bẩn, độc hại.
“Các nhà khoa học đã kết luận: Ô nhiễm không khí có ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến sức khỏe con người, là nguyên nhân gây đột quỵ, suy nhược thần kinh, bệnh tim mạch, ung thư, cùng hàng loạt các bệnh về đường hô hấp như hen suyễn, viêm phổi, thậm chí ung thư phổi.
Với các đặc điểm và đặc thù như thế, cần thiết phải có các giải pháp kinh tế và quản lý để giảm thiểu ô nhiễm môi trường các làng nghề ngoài thành Hà Nội cũng như cả nước nói chung.”